Ελληνική Αγορά

Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το 2016, τα έσοδα από υπηρεσίες των εταιριών κινητής τηλεφωνίας έφτασαν τα €1,835 δισ., περιορισμένα κατά 1,3% από το 2015. Τα έσοδα βαίνουν συνεχώς μειούμενα, με τον κλάδο στην Ελλάδα να εμφανίζει τη μεγαλύτερη πτώση μεταξύ 2010 και 2016 από όλες τις χώρες του δείγματος.

Από την αρχή της οικονομικής κρίσης το 2008 έως το 2016 η σωρευτική πτώση έφτασε το 57%. Η στασιμότητα της ζήτησης των υπηρεσιών, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη μείωση των τιμών προς τον καταναλωτή λόγω ανταγωνισμού, αποτελούν την κύρια αιτία της συνεχιζόμενης πτώσης. Το 2017 διαφαίνεται όμως τάση προς σταθεροποίηση.

Ο αριθμός των συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα παραμένει σταθερός τα τελευταία έτη στις περίπου 16 εκατομμύρια συνδέσεις. Το μέσο έσοδο ανά συνδρομητή (ARPU) έπεσε το πρώτο τρίμηνο του 2017, για πρώτη φορά, κάτω από τα 9 € (από 12,4 € το 2012).

Τα κέρδη προ φόρων (EBITDA) διαμορφώθηκαν το 2016 στα €691 εκ., μειωμένα κατά 2,7% από το 2015. Από το υψηλότερο σημείο το 2008 έως το 2016, η σωρευτική μείωση ανέρχεται σε 60%.

Τα λεπτά ομιλίας παρουσιάζουν σταθερότητα τα τελευταία χρόνια (μειώθηκαν 5,5% πέρυσι), ενώ τα μηνύματα (SMS/MMS) παρουσιάζουν σημαντική κάμψη (πάνω από 30%), καθώς οι καταναλωτές στρέφονται σε διαδικτυακές εφαρμογές μηνυμάτων. Οι πτώσεις αυτές αντισταθμίζονται από την αύξηση στη χρήση δεδομένων, η οποία ξεπερνά το 58%.

Συνολικά, οι υπηρεσίες φωνής παραμένουν η κυρίαρχη πηγή εσόδων (67%), με τα δεδομένα να ακολουθούν με 14,3% και να είναι η μόνη πηγή εσόδων με αύξηση το 2016 (5,2%).

Παρά τις μεγάλες αυξήσεις, η χρήση δεδομένων παραμένει πολύ χαμηλή στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται μόλις στο 14% του μέσου όρου χρήσης στις χώρες του ΟΟΣΑ (0,4 Gb έναντι 2,88 Gb κατά κεφαλή ανά μήνα).

Ως προς τις συσκευές, το 2016 έγιναν πωλήσεις σχεδόν 3 εκατομμυρίων συσκευών στην Ελλάδα, με τα smartphones να αποτελούν πλέον το 77% της αγοράς σε τεμάχια. Το ποσοστό των συνδρομητών με smartphone έφτασε το 56% (από 24% το 2012), παραμένει όμως χαμηλότερα του ευρωπαϊκού μέσου όρου (65%).

Οι προκλήσεις στον κλάδο παραμένουν σημαντικές. Η ωρίμανση της εγχώριας αγοράς και ο αυξημένος ανταγωνισμός οδηγούν σε πίεση των τιμών και των εσόδων, ενώ η οικονομική κρίση περιορίζει την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και δημιουργεί έλλειψη ρευστότητας, εμποδίζοντας τη χρηματοδότηση επενδύσεων. Από την άλλη μεριά, οι απαιτήσεις για επενδύσεις σε νέα δίκτυα, ώστε να υποστηριχθούν οι ανάγκες που δημιουργούνται από την αυξανόμενη χρήση δεδομένων και την εισαγωγή νέων υπηρεσιών, είναι συνεχείς και επιτακτικές.

Οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις αυτές περιορίζοντας το λειτουργικό κόστος (54% από το 2009 ως το 2016) και ελαχιστοποιώντας το δανεισμό τους από το τραπεζικό σύστημα (δείκτης ξένα προς ίδια από 1,49 το 2011 σε 0,53 το 2016).

Λειτουργικά έξοδα εκτός αποσβέσεων & εξόδων διασύνδεσης και τερματισμού

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων παρόχων

Οι συνολικές επενδύσεις του κλάδου ξεπέρασαν τα 351 εκατ. € το 2016, καθώς συνεχίζεται η γεωγραφική και πληθυσμιακή επέκταση των δικτύων 4G. Ως ποσοστό των εσόδων και των κερδών, οι επενδύσεις αγγίζουν το 20% και το 50% αντίστοιχα, επίπεδα που είναι τα υψηλότερα μετά το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης. Σε όλη την περίοδο της οικονομικής κρίσης από το 2008 έως το 2016, οι επενδύσεις συνολικά ανέρχονται σε 3,17 δισ. ευρώ.

Επενδύσεις

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων παρόχων

Μελλοντικές επενδύσεις

Για τα επόμενα έτη, οι αναμενόμενες αυξημένες απαιτήσεις των πελατών και η εξέλιξη της τεχνολογίας προϋποθέτουν επιπρόσθετες επενδύσεις σε κινητά και σταθερά δίκτυα. Ειδικότερα, η ανάπτυξη δικτύων νέας γενιάς αναμένεται να δημιουργήσει την απαιτούμενη ευρυζωνική δυναμικότητα που θα υποστηρίξει νέες υπηρεσίες 5G.

Οι εταιρίες τηλεπικοινωνιών έχουν ανακοινώσει επενδύσεις 2,5 δισ. € σε σταθερά και κινητά δίκτυα την τετραετία 2017-2020, ώστε να πετύχει η Ελλάδα τους στόχους που έχει θέσει η ΕΕ για την ευρυζωνικότητα.

Τα αποτελέσματα των επενδύσεων αυτών θα είναι:

 υπερ-υψηλές ταχύτητες mobile internet,

 δυνατότητα υποστήριξης καινοτόμων video streaming υπηρεσιών,

 επέκταση της γεωγραφικής κάλυψης

Η υλοποίηση των επενδύσεων θα δώσει ώθηση στην ελληνική οικονομία, ως δαπάνη με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, ενώ οι τεχνολογικές δυνατότητες που θα προσφέρουν τα νέα δίκτυα θα υποστηρίξουν επίσης την καινοτομία και την τεχνολογική επιχειρηματικότητα σε κλάδους με υψηλή προστιθέμενη αξία, όπως:

 οι κινητές εφαρμογές (mobile apps)

 το διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT)

 οι απομακρυσμένες υπηρεσίες υγείας

 οι λύσεις για έξυπνες πόλεις

ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει την πορεία της προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό, όπως αποτυπώνεται στο δείκτη DESI (Digital Economy and Society Index) για το 2017.

Δυστυχώς, η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου και βρίσκεται στην 26η θέση στην ΕΕ-28, ξεπερνώντας μόνο τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Η χώρα μας κατατάσσεται στους ψηφιακούς ουραγούς, μαζί με χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ (Ουγγαρία, Πολωνία, Κροατία, Βουλγαρία, Ρουμανία) και του ευρωπαϊκού νότου (Κύπρος, Ιταλία).

Στις σταθερές ευρυζωνικές συνδέσεις, η Ελλάδα παρουσιάζει ευρεία διαθεσιμότητα (κάλυψη 99% των νοικοκυριών, 10η θέση), αλλά η διείσδυσή τους προχωρεί με αργούς ρυθμούς (66%, 21η θέση). Στις κινητές ευρυζωνικές συνδέσεις, παρά την κάλυψη 4G στο 80% των νοικοκυριών (έναντι 84% μέσου όρου στην ΕΕ), η διείσδυση παραμένει στις 50 συνδρομές ανά 100 άτομα (27η θέση), αρκετά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (84 συνδρομές).Η Ελλάδα παραμένει τελευταία μεταξύ των κρατών-μελών στην κάλυψη δικτύων πρόσβασης επόμενης γενιάς (NGA), απέχοντας

πολύ από τον μέσο όρο του 76% στην ΕΕ (Ελλάδα 44%). Τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα στις μη αστικές περιοχές (rural) όπου η κάλυψη NGA βρίσκεται στο 1%, έναντι 40% στην ΕΕ.Σε ότι αφορά το φάσμα, τα πράγματα έχουν εξελιχθεί ακόμα πιο δυσμενώς. Λόγω, ανάμεσα στα άλλα, της απουσίας διοίκησης στην ΕΕΤΤ για πάνω από ένα χρόνο, υπήρξαν μεγάλες καθυστερήσεις στη διαμόρφωση των σχετικών πολιτικών και κανονισμών, με αποτέλεσμα να υπάρχει υποχώρηση κατά 3% από το σχετικό στόχο του DESI (68% το 2017, έναντι 71% το 2016).

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Ελλάδα, εφόσον η ευρυζωνική στρατηγική της στηρίζεται στον ιδιωτικό τομέα, να διοχετεύει τις περισσότερες επενδύσεις σε δίκτυα υψηλών ταχυτήτων, περιορίζοντας τη δημόσια παρέμβαση κυρίως σε περιοχές όπου έχει εντοπιστεί αποτυχία της αγοράς. Η Ελλάδα προγραμματίζει να χρησιμοποιήσει 304 εκατομμύρια ευρώ από τα ΕΔΕΤ (2014-2020) για την ανάπτυξη ευρυζωνικών υποδομών υψηλών ταχυτήτων (πρόσβαση/τοπικός βρόχος με ταχύτητα 30 Mbps ή μεγαλύτερη).

Ανθρώπινο Κεφάλαιο

Η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό ειδικών ΤΠΕ στην ΕΕ στο σύνολο του εργατικού δυναμικού (1,2%, 28η θέση, μέσος όρος ΕΕ 3,5%). Βασική αιτία για αυτό παραμένει η διαρροή εγκεφάλων (brain drain) λόγω της οικονομικής κρίσης.

Η αντιμετώπιση της έλλειψης ειδικών ΤΠΕ παραμένει κρίσιμης σημασίας για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας. Σήμερα οι ψηφιακές δεξιότητες και ικανότητες απαιτούνται για το σύνολο σχεδόν των θέσεων απασχόλησης στις οποίες η ψηφιακή τεχνολογία συμπληρώνει τα υφιστάμενα καθήκοντα, και η έλλειψή τους μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

Προκειμένου να αντιμετωπίσει τις σοβαρές ελλείψεις της σε ψηφιακές δεξιότητες η Ελλάδα θα ωφεληθεί από την υλοποίηση πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των χρόνιων αναντιστοιχιών που παρατηρούνται μεταξύ των δεξιοτήτων τις οποίες έχει ανάγκη η βιομηχανία των ΤΠΕ και των δεξιοτήτων που προσφέρει η επίσημη εκπαίδευση, καθώς και από την παροχή βασικών πόρων για την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων. Σημαντικό ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να παίξει η καλύτερη συνεργασία μεταξύ του κράτους, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της βιομηχανίας.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η συνεισφορά των κινητών επικοινωνιών στο ΑΕΠ της Ελλάδας είναι αναλογικά μεγαλύτερη από ότι διεθνώς και εκτιμάται σε 5,9% του ΑΕΠ το 2016 ή 10,29 δισ. € από το οποίο το μεγαλύτερο μέρος αφορά στην ενίσχυση της παραγωγικότητας.

Η συνολική συμβολή στην απασχόληση προσεγγίζει τις 40.800 θέσεις εργασίας από τις οποίες οι 29.900 δημιουργούνται σε άλλους κλάδους της οικονομίας.

Το σημαντικότερο όφελος για την κοινωνία και οικονομία προέρχεται από τη μείωση των τιμών. Το 2016 η τιμή του μέσου πακέτου υπηρεσιών μειώθηκε κατά 6,6%, ενώ η τιμή στα δεδομένα μειώθηκε κατά 33,6%. Από το 2012 έως το 2016, η σωρευτική μείωση του μέσου πακέτου υπηρεσιών ανέρχεται σε 44,3%.

Παραγωγικότητα του κλάδου κινητών επικοινωνιών

Σε αντίθεση με την ελληνική οικονομία συνολικά, οι κινητές επικοινωνίες έχουν εμφανίσει υψηλή αύξηση της παραγωγικότητας, τόσο ως προς το κεφάλαιο, όσο και ως προς την εργασία που χρησιμοποιούνται.

Η ολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής έχει αυξηθεί κατά 122,7% με μέσο ετήσιο ρυθμό 14,3% από το 2010 έως το 2016.

Όμως, οι παραπάνω θετικές επιδράσεις περιορίζονται σημαντικά από την υπερφορολόγηση του κλάδου. Η συνολική φορολογική επιβάρυνση στην κινητή τηλεφωνία ανέρχεται στο 39% (49% για λογαριασμούς άνω των 150€), στη σταθερή τηλεφωνία στο 30% και στη συνδρομητική τηλεόραση στο 36%. Οι επιδόσεις αυτές καθιστούν την Ελλάδα αρνητικό πρωταγωνιστή φορολόγησης των επικοινωνιών σε παγκόσμιο επίπεδο, αποδυναμώνουν την ανταγωνιστικότητα του κλάδου και περιορίζουν τη διείσδυση των υπηρεσιών ενώ μόνο οι νέοι φόροι το 2016 αφαιρούν από τον καταναλωτή 120 εκατ. € σε ετήσια βάση.

Η ΕΕΤΤ έχει αποδώσει στο ελληνικό δημόσιο πάνω από 2 δισ. ευρώ την περίοδο 2000-2016. Από το ποσό αυτό, το 1,41 δισ. ευρώ προέρχεται από πλειστηριασμούς συχνοτήτων και τα 582 εκατ. ευρώ από τα οικονομικά της αποτελέσματα (τέλη, έσοδα, κτλ.). Για το 2016 μόνο, σύμφωνα με τον ισολογισμό της ΕΕΤΤ, οι διάφορες κατηγορίες τελών (συνολικά 37,1 εκ. ευρώ από γενικές άδειες τηλεπικοινωνιών, τέλη εκχώρησης και χρήσης ραδιοσυχνοτήτων, τέλη εκχώρησης αριθμών, τέλη για domain names) υπερκαλύπτουν κατά πολύ το κόστος λειτουργίας της ΕΕΤΤ (10,5 εκ. ευρώ), συνεισφέροντας έτσι σημαντικά στα δημόσια έσοδα.

Παρά τις αυξήσεις φόρων, τα συνολικά δημόσια έσοδα από την κινητή τηλεφωνία μειώνονται τα τελευταία έτη (από 1,56 δισ. € το 2012 σε 1,22 δισ. € το 2016, μείωση 22,7%) καθώς η επιβάρυνση των νοικοκυριών οδηγεί σε μείωση της χρήσης.