#συχνές ερωτήσεις

Οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας, εκπέμπουν ραδιοκύματα. Πρόκειται δηλαδή για ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, όπως αυτή που εκπέμπεται από τους ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς, τα συστήματα επικοινωνίας της αστυνομίας, της πυροσβεστικής και άλλων υπηρεσιών εκτάκτου ανάγκης.

Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που χρησιμοποιεί η κινητή τηλεφωνία δεν έχει καμία σχέση με τη ραδιενέργεια. Είναι μη ιονίζουσα ακτινοβολία υψηλής συχνότητας, η οποία δεν επιφέρει αλλοιώσεις σε βιολογικούς ιστούς, όταν τηρούνται τα όρια ασφαλείας. Αντίθετα η ιονίζουσα ακτινοβολία (ακτίνες «χ» και «γ», κοσμική ακτινοβολία) μπορεί να διασπάσει τους χημικούς δεσμούς που υπάρχουν μεταξύ των μορίων της ύλης.

Παρότι τα συστήματα ραδιοφώνου και τηλεόρασης παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες με αυτά της κινητής τηλεφωνίας, υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά: η επικοινωνία στις περιπτώσεις του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης είναι μονόδρομη (κεραία-->δέκτης) ενώ στην κινητή τηλεφωνία είναι αμφίδρομη, από την κεραία προς το κινητό τηλέφωνο και αντίστροφα. Έτσι, στις περιπτώσεις των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών είναι δυνατόν εκπέμποντας με μεγάλη ισχύ από μία μόνο θέση, όπως η κορυφή ενός βουνού, να καλυφθεί αποτελεσματικά μια μεγάλη γεωγραφική έκταση με σήμα. Αντίθετα, τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας χρειάζονται για να λειτουργήσουν εκπομπή από πολλές θέσεις, αλλά με μικρή ισχύ εκπομπής σε κάθε μία.

Οι οδηγίες της Διεθνούς Επιτροπής Προστασίας από τη Μη Ιοντίζουσα Ακτινοβολία (ICNIRP), έχουν εισάγει μεγάλα περιθώρια ασφαλείας λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες που υπάρχουν όσον αφορά στην ατομική ευαισθησία, τις περιβαλλοντικές συνθήκες, καθώς και τις διάφορες ηλικίες (παιδιά, ηλικιωμένοι) και την κατάσταση υγείας του κοινού. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι τα όρια που προτείνουν οι οδηγίες της ICNIRP έχουν βασιστεί σε προσεκτική μελέτη του συνόλου της σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας, λαμβάνοντας υπόψη τους όλες τις γνωστές επιδράσεις και προσφέρουν προστασία απέναντι σε όλους τους εξακριβωμένους κινδύνους από έκθεση στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Σε πυκνοκατοικημένες περιοχές όπου γίνεται αυξημένη χρήση του κινητού είναι απαραίτητο να δημιουργούνται πυκνά δίκτυα κεραιών, έτσι ώστε να υπάρχει επαρκές σήμα και να καλύπτονται οι απαιτήσεις των χρηστών για τηλεφωνικές κλήσεις και άλλες εξελιγμένες υπηρεσίες. Με τα πυκνά δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, όχι μόνο δεν αυξάνεται η συνολικά εκπεμπόμενη ακτινοβολία σε μια περιοχή, αλλά αντίθετα μειώνεται η ισχύς της, τόσο από τις κεραίες όσο και από τα κινητά τηλέφωνα.

Σύμφωνα με ενημερωτικό έντυπο της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ): «Όταν λειτουργεί ένας νέος σταθμός κινητής τηλεφωνίας δημιουργείται μια νέα περιοχή κάλυψης που προκύπτει από την μείωση (υποδιαίρεση) των περιοχών που κάλυπταν οι άλλοι προϋπάρχοντες σταθμοί. Η μείωση αυτή επιτυγχάνεται μειώνοντας την ισχύ εκπομπής τους. Έτσι, όταν λειτουργεί ένας νέος σταθμός βάσης κινητής τηλεφωνίας, η ακτινοβολία γύρω από τους γειτονικούς παλιούς σταθμούς βάσης μειώνεται. Πολύ πιο σημαντικό είναι όμως το ότι με την λειτουργία νέων σταθμών βάσης, καθίσταται ευκολότερη η σύνδεση του κινητού τηλεφώνου με το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας με αποτέλεσμα η ατομική έκθεση των χρηστών από τα κινητά τηλέφωνα να μειώνεται».

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατόπιν σχετικής εισήγησης ειδικής επιστημονικής επιτροπής υιοθέτησε τα όρια για την προστασία του κοινού της ICNIRP (Ιnternational Commission on Non Ionizing Radiation Protection – Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες), όπως αυτά παρουσιάστηκαν στις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές της.

Η ICNIRP είναι ανεξάρτητη, μη κυβερνητική επιστημονική οργάνωση, επίσημα αναγνωρισμένη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και την Ευρωπαϊκή Ένωση που ασχολείται με την προφύλαξη των ανθρώπων από τις μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (όπως είναι αυτές που χρησιμοποιούνται στα συστήματα κινητής τηλεφωνίας). Έχει ως μέλη διεθνώς αναγνωρισμένους επιστήμονες που καλύπτουν τους χώρους της ιατρικής, της βιολογίας, της επιδημιολογίας, της φυσικής και της μηχανικής.

Για τη διασφάλιση της υγείας των ανθρώπων από τυχόν επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας έως και την περιοχή του φάσματος των ραδιοσημάτων (0-300 GHz), έχουν τεθεί διεθνή πρότυπα που θεσπίζουν όρια έκθεσης στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Η πλειονότητα των εθνικών προτύπων και ορίων βασίζονται στις Οδηγίες της Διεθνούς Επιτροπής Προστασίας από τη Μη Ιοντίζουσα Ακτινοβολία (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection, ICNIRP). Πρόκειται για ένα μη κυβερνητικό επιστημονικό οργανισμό, επίσημα αναγνωρισμένο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Η ICNIRP μελετά και αξιολογεί τα επιστημονικά αποτελέσματα των ερευνών από ολόκληρο τον κόσμο και εκδίδει οδηγίες με τις οποίες συνιστά συγκεκριμένα όρια για την έκθεση των ανθρώπων στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Σε τακτά χρονικά διαστήματα, η ICNIRP εξετάζει αναλυτικά τη διεθνή έρευνα και βιβλιογραφία και επαναξιολογεί τις οδηγίες που έχει εκδώσει.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι τα όρια που προτείνουν οι οδηγίες της ICNIRP, έχουν βασιστεί σε προσεκτική μελέτη του συνόλου της σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας. Λαμβάνουν υπόψη τους όλες τις γνωστές επιδράσεις και προσφέρουν προστασία απέναντι σε όλους τους εξακριβωμένους κινδύνους από έκθεση στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Μάλιστα, οι οδηγίες της ICNIRP έχουν εφαρμόσει έναν παράγοντα ασφαλείας 50, χαμηλότερα από την οριακή τιμή κάτω από την οποία δεν έχουν αναφερθεί αρνητικά φαινόμενα στον ανθρώπινο οργανισμό.

Με βάση τη Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ελληνική κυβέρνηση εξέδωσε το 2000 την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), «Μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών εγκατεστημένων στην ξηρά» (Αρ. 53571/3839, ΦΕΚ 1105/Β/6-9-2000). Σύμφωνα με την ΚΥΑ, θεσμοθετήθηκε η μείωση των ορίων κατά 20% σε σχέση με τη Σύσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Με το Νόμο 3431/06 «Περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 13/Α/3-2-2006), καθορίστηκαν ακόμη αυστηρότερα όρια ασφαλούς έκθεσης του κοινού. Ο Νόμος, τον οποίο συνυπογράφουν οι Υπουργοί Εσωτερικών, Άμυνας, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας & Δημοσίων Έργων, Οικονομίας & Οικονομικών, Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Ανάπτυξης, Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων, Δικαιοσύνης και Επικρατείας μειώνει τα διεθνή όρια της ICNIRP κατά 30%. Με άλλα λόγια, τα θεσμοθετημένα όρια στη χώρα μας είναι κατά 30% αυστηρότερα από εκείνα που ορίζουν οι διεθνείς οδηγίες και έχει υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και θεωρούνται από τα αυστηρότερα της Ευρώπης. Επιπλέον, καθορίζει ελάχιστη απόσταση από σχολεία, βρεφονηπιακούς σταθμούς, γηροκομεία, νοσοκομεία, εντός της οποίας μειώνει κατά ακόμα 10% τα όρια. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα όρια περιορίζονται μόλις στο 60% εκείνων που έχει συστήσει η ΕΕ και η ICNIRP.

Τα όρια της ICNIRP βασίστηκαν στην επιστημονική έρευνα και προέκυψαν εφαρμόζοντας μεγάλους συντελεστές ασφαλείας (της τάξης του 50). Η εφαρμογή των επιπλέον συντελεστών μείωσης στην Ελλάδα, ήταν μια καθαρά πολιτική απόφαση που βασίστηκε στο πλαίσιο της «αρχής της προφύλαξης». Η μείωση των ορίων στην Ελληνική Νομοθεσία δεν θα πρέπει να κάμψει την εμπιστοσύνη μας στην επιστημονική κοινότητα και στα όρια, τα οποία έχουν αποδεδειγμένη επιστημονική βάση.

Όχι. Τα όρια ασφαλείας αφορούν στα επίπεδα έκθεσης του κοινού στα ραδιοκύματα και όχι στην απόσταση από την πηγή (κεραία). Οποιαδήποτε πρόταση λήψης μέτρων για αποστάσεις ασφαλείας δε στηρίζεται σε κανένα επιστημονικό στοιχείο και άρα είναι εντελώς αυθαίρετη. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση στο Ευρωκοινοβούλιο (8/1/2004), ο Επίτροπος Errki Likaanen τόνισε: «τα επίπεδα ασφαλείας- και όχι η απόσταση μιας κεραίας από μία κατοικημένη περιοχή- είναι ο κατάλληλος δείκτης για τη μέτρηση των επιπτώσεων στην υγεία των πολιτών».

Μελέτες έχουν δείξει ότι στις χώρες που έχουν μειωθεί τα όρια για πολιτικούς λόγους, η ανησυχία των πολιτών εντείνεται. Μάλιστα, σε ό,τι αφορά τα προληπτικά μέτρα που μπορούν να λάβουν οι κυβερνήσεις για να αντιμετωπιστεί η ανησυχία του κοινού, ο ΠΟΥ συστήνει: «εάν οι ρυθμιστικές Αρχές έχουν υιοθετήσει οδηγίες βασιζόμενες στην υγεία, αλλά εξαιτίας της δημόσιας ανησυχίας θα ήθελαν να εισάγουν πρόσθετα προληπτικά μέτρα για να μειώσουν την έκθεση σε πεδία ραδιοσυχνοτήτων, δε θα πρέπει να υπονομεύσουν την επιστημονική βάση των οδηγιών ενσωματώνοντας αυθαίρετους πρόσθετους παράγοντες ασφάλειας στα όρια έκθεσης».(Fact Sheet No 193)

Η τήρηση των διεθνών ορίων ασφαλούς έκθεσης αποδεικνύεται για όλες τις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας από ξεχωριστή μελέτη για κάθε σταθμό βάσης, η οποία κατατίθεται στην Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), υπεύθυνο φορέα για την προστασία του πληθυσμού και του περιβάλλοντος από τις μη ιονίζουσες ακτινοβολίες. Κατά τη λειτουργία των σταθμών βάσης, η τήρηση των ορίων ελέγχεται περιοδικά ή οποτεδήποτε αυτό κριθεί απαραίτητο με μετρήσεις που διενεργούνται από συνεργείο της ΕΕΑΕ αυτεπάγγελτα.

Ο ρόλος της ΕΑΕΕ

Οι μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που διενεργεί η ΕΕΑΕ αφορά:

• Σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας και σταθερής ασύρματης πρόσβασης και άλλα είδη σταθμών που παρέχουν πάσης φύσεως τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες
• Γραμμές μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, υποσταθμούς συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας και ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, μηχανήματα, συσκευές και άλλες διατάξεις εκπομπής ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων
• Κεραίες τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών
• Διατάξεις ραντάρ και επίγειους δορυφορικούς σταθμούς

Για τη διενέργεια μέτρησης ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων, ο ενδιαφερόμενος συμπληρώνει την αντίστοιχη αίτηση και την υποβάλλει στην ΕΕΑΕ.

Για τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα μετρήσεων που έχει διενεργήσει η ΕΑΕΕ (2008-2019), μπορείτε να δείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Τα δεδομένα των μετρήσεων από το σύνολο των σταθμών μέτρησης μεταφέρονται τηλεμετρικά στο κέντρο διαχείρισης, όπου, κατόπιν αυτοματοποιημένης διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας, προβάλλονται στον διαδικτυακό τόπο του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων https://paratiritirioemf.eeae.gr/el/, που έχει ως αντικείµενο τον διαρκή και αξιόπιστο έλεγχο της τήρησης των ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού στα ηλεκτροµαγνητικά πεδία, όπως αυτά καθορίζονται στην ισχύουσα νοµοθεσία.

Πανεπιστημιακά Προγράμματα

Παράλληλα, υπάρχουν δύο Πανεπιστημιακά προγράμματα συστηματικών μετρήσεων της Η/Μ ακτινοβολίας στη χώρα μας: pedion24, ΕΡΜΗΣ. Τα προγράμματα αυτά αποτελούν ερευνητικό έργο των εργαστηρίων ραδιοεπικοινωνιών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π.), του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Πανεπιστημίου Πειραιά.

Συνήθως μια απόσταση λίγων μέτρων αρκεί. Ωστόσο, είναι πρακτικά αδύνατο να καθορισθεί κατά τρόπο γενικό μια συγκεκριμένη απόσταση, κυρίως διότι τα χαρακτηριστικά των τοποθεσιών εγκατάστασης, αλλά και τα τεχνικά χαρακτηριστικά κάθε κεραίας, διαφέρουν.

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα της ΕΑΕΕ εδώ.

Η συνολική ισχύς της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπεται από ένα κινητό τηλέφωνο είναι σχετικά μικρή, με μέση τιμή από 0,125 – 0,250 Watt.

Επιπλέον, τα κινητά τηλέφωνα έχουν συστήματα αυτόματου ελέγχου της εκπεμπόμενης ισχύος, ώστε αυτή να περιορίζεται στην ελάχιστη δυνατή για την επικοινωνία με τον σταθμό βάσης. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται εξοικονόμηση ενέργειας για την μπαταρία της συσκευής, αύξηση της διάρκειας του χρόνου ομιλίας και αναμονής, καθώς και ελαχιστοποίηση των παρεμβολών στις υπόλοιπες ραδιοεπικοινωνίες. Λόγω των σημαντικών διαφορών που παρουσιάζουν ως προς την σχεδίαση και την κατασκευή, οι συσκευές κινητών τηλεφώνων διαφέρουν και ως προς την εκπεμπόμενη ακτινοβολία. Ο σχεδιασμός τους γίνεται με αυστηρές προδιαγραφές, έτσι ώστε κατά τη λειτουργία τους να μην ξεπερνούν τα όρια ασφαλούς έκθεσης που έχει θέσει η Διεθνής Επιτροπή Προστασίας από μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες (I.C.N.I.R.P.).

Για να λειτουργεί το κινητό τηλέφωνο με τη λιγότερη δυνατή ηλεκτρομαγνητική ενέργεια θα πρέπει να έχει καλό σήμα, δηλαδή να είναι κοντά σε μια κεραία κινητής τηλεφωνίας.

Το κινητό τηλέφωνο έχει δυνατό σήμα όταν βρίσκεται κοντά σε σταθμό βάσης και γι' αυτό λειτουργεί σε πολύ χαμηλότερη ισχύ από τη μέγιστη των 0,25 watts. Αντίθετα, όταν το κινητό τηλέφωνο βρίσκεται μακριά από σταθμό βάσης, το σήμα του είναι χαμηλό και η κάλυψη είναι ανεπαρκής ή μηδενική, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να λειτουργεί στη μέγιστη ισχύ του για να ‘επικοινωνήσει’ με την κεραία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προτείνει τα όρια ασφάλειας της ICNIRP ως επαρκή για την προστασία της υγείας όλων των κοινωνικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών. Στο ίδιο συμπέρασμα έχουν καταλήξει, τόσο το Εθνικό Συμβούλιο Υγείας της Ολλανδίας (Health Council of the Netherlands), όσο και ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (US Food and Drug Administration - FDA).

Οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, δεν έχουν ποτέ απευθυνθεί εμπορικά στα παιδιά. Αποτελεί απόφαση των γονιών αν θα επιτρέψουν ή όχι τη χρήση του κινητού στα παιδιά τους. Γνωρίζοντας όμως, ότι γίνεται χρήση από παιδιά, οι εταιρείες παρέχουν συμβουλές στους γονείς για την υπεύθυνη χρήση του κινητού τηλεφώνου από τα παιδιά. Στο πλαίσιο αυτό, οι Cosmote, Vodafone και Wind έχουν υιοθετήσει το Ευρωπαϊκό Μνημόνιο και εφαρμόζουν έναν «Κοινό Κώδικα Δεοντολογίας για τις υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας μέσω κινητών τηλεφώνων και την προστασία των ανήλικων χρηστών» .